Op deze pagina vindt u een thematische samenvatting van de belangrijkste jurisprudentie inzake het omgevingsrecht, voor zover deze ziet op de Omgevingswet (Ow). Snel naar een (hoofd)onderwerp scrollen? Klik dan op een van de links hieronder:

1. Algemene bepalingen (begripsbepalingen, fysieke leefomgeving, zorgplicht)
2. Taken en bevoegdheden bestuursorganen (omgevingsplan, omgevingswaarden, instructieregels en instructies)
3. Omgevingsvisies en programma’s (vaststelling en inhoud)
4. Algemene regels over activiteiten in de fysieke leefomgeving (voorbereidingsbescherming, actualisering omgevingsplan, voorbereidingsbescherming)
5. Omgevingsvergunning en projectbesluit (reikwijdte, bevoegd gezag, beoordeling aanvraag, inhoud en werking, wijziging, intrekking en actualisatie)
6. Voorkeursrecht (vestiging en gelding, vervreemding, gerechtelijke procedure)
7. Onteigening (bevoegd gezag, grondslagen, noodzaak, urgentie, schadeloosstelling)
8. Financiële bepalingen (leges, kostenverhaal)
9. Schade (nadeelcompensatie, schadeloosstelling bij onteigening)
10. Procedures (elektronisch verkeer, coördinatie, omgevingsplan, omgevingsvisie, omgevingsverordening, programma, milieueffectrapportage, omgevingsvergunning, beslistermijn, bekendmaking, inwerkingtreding, beroep)
11. Handhaving en uitvoering (bestuurlijke boete)
12. Overgangsrecht

---

1. Algemene bepalingen
– Begripsbepalingen
– Fysieke leefomgeving
– Maatschappelijke doelen van de wet
– Verhouding tot andere regelgeving
– Toepassing in exclusieve economische zone en internationaal
– Zorgplicht voor een ieder
– Zorgplicht activiteit met nadelige gevolgen
– Verbod activiteit met aanzienlijke nadelige gevolgen
– Verhouding tot specifieke regels

2. Taken en bevoegdheden bestuursorganen
Algemene bepalingen
– Uitoefening van taken en bevoegdheden
– Afstemming en samenwerking
– Algemene criteria verdeling taken en bevoegdheden

Omgevingsplan, waterschapsverordening en omgevingsverordening
– Vaststelling omgevingsplan
– Vaststelling waterschapsverordening
– Vaststelling omgevingsverordening
– Verplicht opnemen en uitsluiten van decentrale regels
– Delegatie

Omgevingswaarden
– Omgevingswaarden
– Aard, termijn en locaties omgevingswaarden en onderbouwing
– Omgevingswaarden gemeente
– Verplichte omgevingswaarden gemeente voor geluidproductie industrieterreinen
– Omgevingswaarden provincie
– Omgevingswaarden provincie voor geluidproductie industrieterreinen
– Verplichte omgevingswaarden provincie voor watersystemen
– Verplichte omgevingswaarden provincie voor geluidproductie wegen en lokale spoorwegen
– Omgevingswaarden Rijk
– Verplichte omgevingswaarden Rijk
– Omgevingswaarden Rijk stikstofdepositie

Toedeling specifieke taken aan gemeenten, waterschappen, provincies en Rijk
– Gemeentelijke taken voor de fysieke leefomgeving
– Waterschapstaken voor de fysieke leefomgeving
– Provinciale taken voor de fysieke leefomgeving
– Rijkstaken voor de fysieke leefomgeving

Instructieregels en instructies
Instructieregels
– Grondslag algemene instructieregels provincie
– Inhoud instructieregels provincie
– Grondslag algemene instructieregels Rijk
– Inhoud instructieregels Rijk
– Verplichte instructieregels Rijk programma’s
– Verplichte instructieregels Rijk omgevingsverordening
– Verplichte instructieregels Rijk omgevingsplan en projectbesluit
– Verplichte instructieregels Rijk omgevingsplan en projectbesluit voor luchthavens
– Verplichte instructieregels Rijk geluidproductieplafonds
– Verplichte instructieregels Rijk natuurgebieden, flora en fauna
– Ontheffing instructieregels
Instructie
– Grondslag instructie provincie
– Grondslag instructie Rijk
– Toepassing instructie

Bijzondere taken en bevoegdheden
– Geluidwerende maatregelen aan gebouwen
– Stikstofdepositieruimte

3. Omgevingsvisies en programma’s
Omgevingsvisies
– Vaststellen omgevingsvisie
– Inhoud omgevingsvisie
– Doorwerking beginselen

Programma’s
– Vaststellen programma
– Inhoud programma
– Verplichte programma’s gemeente
– Verplichte programma’s provincie
– Verplichte programma’s Rijk
– Verplicht programma bij (dreigende) overschrijding omgevingswaarde
– Wijziging programma met oog op doelbereik
– Uitvoering maatregelen programma

Programmatische aanpak
– Toepassingsbereik programmatische aanpak
– Inhoud en werking programmatische aanpak
– Eisen aan programma bij programmatische aanpak
– Uitvoeringsplicht bij programmatische aanpak
– Wijziging programma bij programmatische aanpak

4. Algemene regels over activiteiten in de fysieke leefomgeving
Algemene bepalingen
– Decentrale regels over activiteiten
– Toedeling van functies aan locaties
– Grondslag rijksregels
– Melding of omgevingsvergunning
– Maatwerkvoorschriften of vergunningvoorschriften
– Maatwerkregels
– Gelijkwaardigheid
– Bevoegd gezag voor decentrale regels
– Gemeente bevoegd gezag voor rijksregels
– Bevoegd gezag voor rijksregels over wateractiviteiten
– Provincie bevoegd gezag voor rijksregels
– Rijk bevoegd gezag voor rijksregels

Voorbereidingsbescherming
– Voorbereidingsbesluit omgevingsplan
– Voorbereidingsbesluit omgevingsverordening
– Voorbereidingsbesluit in verband met projectbesluit, instructieregels of instructies

Bijzondere bepalingen voor regels over activiteiten
– Actualisering omgevingsplan in verband met omgevingsplanactiviteiten
– Omgevingsplan: aanwijzen moderniseringslocaties
– Omgevingsplan: regels over het uiterlijk van bouwwerken
– Omgevingsplan: geen belemmering projectbesluit en voorbereidingsbesluit
– Toepassing Wet Bibob bij wijziging omgevingsplan op aanvraag
– Rijksregels implementatie internationaalrechtelijke verplichtingen
– Rijksregels bouwwerken
– Rijksregels milieubelastende activiteiten
– Rijksregels cultureel erfgoed
– Rijksregels werelderfgoed
– Rijksregels activiteiten natuurgebieden
– Rijksregels houtopstanden
– Rijksregels flora- en fauna-activiteiten

5. Omgevingsvergunning en projectbesluit
Omgevingsvergunning
– Omgevingsvergunningplichtige activiteiten wet
– Afbakening vergunningplicht artikel 5.1 Ow
– Omgevingsvergunningplicht waterschapsverordening
– Omgevingsvergunningplicht omgevingsverordening
– Verbod handelen in strijd met voorschriften omgevingsvergunning
– Verbod in stand laten zonder vergunning gebouwd bouwwerk
– Aanvraag omgevingsvergunning los of gelijktijdig
– Bevoegd gezag gemeente aanvraag één activiteit
– Bevoegd gezag aanvraag één wateractiviteit
– Bevoegd gezag provincie aanvraag één activiteit ander dan in artikel 5.9 Ow
– Bevoegd gezag Rijk aanvraag één activiteit ander dan in artikel 5.9 Ow
– Bevoegd gezag aanvraag meer activiteiten
– Eens bevoegd gezag, altijd bevoegd gezag
– Bevoegd gezag grondgebiedoverstijgende aanvraag omgevingsvergunning
– Bevoegd gezag toepassing paragraaf 5.1.5 Ow (actualisering, wijziging en intrekking omgevingsvergunning)
– Flexibiliteitsregeling bevoegd gezag

Beoordeling aanvraag omgevingsvergunning
– Beoordelingsregels aanvraag artikel 5.1-activiteiten bij AMvB
– Beoordelingsregels aanvraag artikel 5.1-activiteiten in omgevingsverordening
– Beoordelingsregels activiteit bouwactiviteit
– Beoordelingsregels aanvraag omgevingsplanactiviteit
– Beoordelingsregels aanvraag rijksmonumentenactiviteit
– Beoordelingsregels aanvraag wateractiviteit
– Beoordelingsregels aanvraag milieubelastende activiteit
– Beoordelingsregels aanvraag Natura 2000-activiteit en flora- en fauna-activiteit
– Beoordelingsregels artikel 5.3- en 5.4-activiteiten
– Weigeren vergunning wegens Wet Bibob
– Weigeren vergunning wegens ernstige gezondheidsrisico’s
– Verlenen of weigeren vergunning vanwege instemming
– Gedeeltelijke verlening omgevingsvergunning bij aanvraag meer activiteiten

Inhoud en werking omgevingsvergunning
– Voorschriften omgevingsvergunning
– Termijnstelling in omgevingsvergunning
– Termijnstelling seizoensgebonden en drijvende bouwwerken
– Normadressaat omgevingsvergunning en aanwijzing vergunninghouder
– Verantwoordelijkheidsverdeling vergunninghouder

Actualisering, wijziging en intrekking en revisievergunning
– Actualisering omgevingsvergunning
– Verplichting tot wijziging voorschriften omgevingsvergunning en intrekking omgevingsvergunning
– Bevoegdheid tot wijziging voorschriften omgevingsvergunning en intrekking omgevingsvergunning
– Toepassing artikelen 5.39 en 5.40 Ow (wijziging of intrekking omgevingsvergunning) op verzoek instemmingsorgaan
– Invulling AMvB artikel 5.29 en 5.40 Ow (wijziging of intrekking omgevingsvergunning)
– Revisievergunning

Projectprocedure
– Bevoegd gezag projectbesluit
– Voorrangsregel bevoegd gezag projectbesluit
– Coördinatie uitvoeringsbesluiten
– Voornemen projectbesluit
– Verkenning projectbesluit
– Voorkeursbeslissing projectbesluit
– Uitwerken of wijzigen projectbesluit zonder paragraaf 5.2.2 Ow (voornemen, verkenning en voorkeursbeslissing)
– Inhoud projectbesluit
– Projectbesluit: integraal besluit
– Beoordelingsregels projectbesluit
– Geen belemmering projectbesluit en voorbereidingsbesluit
– Projectbesluit: uitwerking binnen besluit
– Gemeentelijk project van publiek belang

6. Voorkeursrecht
Vestiging en gelding van een voorkeursrecht
– Grondslag en bevoegdheid vestiging voorkeursrecht
– Exclusiviteit voorkeursrecht
– Vestigen nieuw voorkeursrecht
– Geldingsduur voorkeursrecht
– Intrekking en verval voorkeursrecht of vernietiging voorkeursrechtbeschikking

Vervreemding na vestiging voorkeursrecht
– Bevoegd gezag voorkeursrecht
– Hoofdregel bij vervreemding
– Uitzonderingen op hoofdregel vervreemding
– Uitzondering op hoofdregel vervreemding vanwege gesloten overeenkomst
– Uitzondering op hoofdregel vervreemding vanwege gewichtige redenen
– Uitnodiging tot onderhandeling over vervreemding
– Beslistermijn besluit bereidheid tot verkrijging
– Rechtsgevolg ontbreken bereidheid of overschrijding beslistermijn vervreemding

Gerechtelijke procedure vaststelling prijs of overdracht goed
– Toepassingsbereik gerechtelijke procedure tot vaststelling prijs
– Verzoek om gerechtelijke procedure vaststelling prijs
– Rechtsgevolg niet indienen of intrekking verzoek gerechtelijke procedure vaststelling prijs
– Verzoek gerechtelijke procedure tot overdracht goed
– Rechtsgevolg afwijzing verzoek overdracht goed

Notariële akte tot levering onroerende zaak
– Notariële akte tot levering
– Inschrijving notariële akte tot levering

Nietigheid rechtshandelingen in strijd met voorkeursrecht
– Nietigheid van rechtshandeling in strijd met het voorkeursrecht

7. Onteigening
Algemene bepalingen
– Algemeen belang onteigening
– Onteigenaar

Onteigeningsbeschikking
– Aanwijzing van te onteigenen onroerende zaken
– Bevoegd gezag onteigeningsbeschikking
– Onteigeningsbelang, noodzaak en urgentie
– Grondslagen onteigeningsbeschikking
– Onderbouwing noodzaak onteigening
– Onderbouwing urgentie onteigening
– Vervallen onteigeningsbeschikking
– Geen coördinatie onteigeningsbeschikking met andere besluiten

Schadeloosstelling bij onteigening
– Verzoekprocedure schadeloosstelling

Onteigeningsakte
– Verzoek verlijden onteigeningsakte
– Vereisten verlijden onteigeningsakte
– Ondertekening onteigeningsakte
– Rechtsgevolgen inschrijven onteigeningsakte
– Inbezitstelling na inschrijving onteigeningsakte
– Rechtsgevolgen niet verwezenlijken onteigeningsbelang

8. Financiële bepalingen
Leges
– Heffing van rechten Rijk
– Heffen van rechten gemeente, waterschap en provincie
– Betalingsverplichting instemmingsbevoegdheid

Vergoeding en verhaal van kosten
– Vergoeding van extra kosten bestuursorganen
– Schadevergoedingsovereenkomst
– Verhalen schadevergoeding bij beschikking
– Gebruiksvergoeding door initiatiefnemer

Financiële bepalingen vanwege omgevingsvergunningen
– Financiële zekerheid

Kostenverhaal bij bouwactiviteiten en activiteiten vanwege gebruikswijzingen
– Verhalen van kosten bouwactiviteiten en gebruik
– Verbod activiteiten te verrichten
– Kostenverhaal bij overeenkomst
– Kostenverhaal met tijdvak in omgevingsplan, omgevingsvergunning en projectbesluit
– Kostenverhaal zonder tijdvak in omgevingsplan
– Verdeling van de kosten
– Opbrengsten waardevermindering en inbrengwaarde van gronden
– Wijze van kostenverhaal
– Betaling na aanvang activiteit
– Voorwaarden eindafrekening
– Hoogte en begrenzing van kostensoorten

Financiële bijdragen voor ontwikkelingen van een gebied
– Financiële bijdragen voor ontwikkelingen van een gebied
– Verhaal van financiële bijdragen in omgevingsplan
– Wijze van verhaal van financiële bijdragen

9. Schade
Nadeelcompensatie
– Toepassingsbereik nadeelcompensatie
– Schade die niet voor vergoeding in aanmerking komt
– Schadebepaling als een omgevingsvergunning is vereist
– Aanvang om schadevergoeding als geen omgevingsvergunning is vereist
– Actieve risicoaanvaarding
– Passieve risicoaanvaarding
– Normaal maatschappelijk risico
– Bevoegd gezag aanvraag schadevergoeding

Schadeloosstelling bij onteigening
– Recht op schadeloosstelling
– Omvang schadeloosstelling
– Schadeloossstelling huurverkoper
– Peildatum schadeloosstelling
– Schadeverhogende veranderingen schadeloosstelling
– Werkelijke waarde schadeloosstelling
– Schadeloosstelling: invloed van werken en plannen voor werken
– Schadeloosstelling: bepalen prijs bij complex
– Schadeloosstelling: invloed van tot uitvoering gekomen functies
– Schadeloosstelling: wettelijke rente
– Schadeloosstelling: toepasselijkheid Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering
– Schadeloosstelling: aanbod in verzoekschrift
– Verzoekschrift schadeloosstelling: gevolmachtigde bewindvoerder of benoemen van derde

– Schadeloosstelling: benoeming deskundigen
– Schadeloosstelling: eisen aan onderzoek ter plaatse door deskundigen
– Schadeloosstelling: belanghebbenden die niet zijn opgeroepen
– Schadeloosstelling: deskundigenbericht
– Tussenbeschikking voorlopige schadeloosstelling
– Schadeloosstelling: mondeling behandeling na deskundigenbericht
– Eindbeschikking schadeloosstelling
– Kosten schadeloosstellingsprocedure
– Kosten minnelijk overleg en voorbereidingsprocedure onteigeningsprocedure
– Schadeloosstelling: beroep in cassatie

Schadevergoeding bij voorkeursrechten
– Schadevergoeding voorkeursrecht

10. Procedures
Elektronisch verkeer
– Elektronisch verkeer
– Totstandkoming consolidatie omgevingsplan

Gebruik van gegevens
– Houdbaarheid onderzoeksgegevens
– Beoordeling van gevolgen

Coördinatie en betrokkenheid andere bestuursorganen
– Toepassing coördinatieregeling Awb
– Koepelconcept
– Coördinatie omgevingsplan en omgevingsvergunning
– Advies van andere bestuursorganen
– Verplichte aanwijzing adviseurs
– Doorwerking advies gemeenteraad bij beslissingen op aanvragen omgevingsvergunning of instemming bij die beslissingen
– Instemming
– Gronden verlenen of onthouden instemming
– Termijn instemming; geen fictieve instemming
– Advies en instemming bij ambtshalve besluit wijziging of intrekking van eerder besluit op aanvraag
– Advies en instemming bij projectbesluit
– Reactieve interventie

Geluidproductieplafonds
– Geluidproductieplafonds: toepassing afdeling 3.4 Awb
Omgevingsvisie
– Omgevingsvisie: toepassing afdeling 3.4 Awb
Programma
– Programma: toepassing afdeling 3.4 Awb
Omgevingsplan, waterschapsverordening en omgevingsverordening
– Kennisgeving voornemen
– Omgevingsplan: toepassing Awb
– Zienswijzen omgevingsplan grondslag omgevingsvergunning
– Waterschapsverordening en omgevingsverordening: toepassing afdeling 3.4 Awb
Onteigeningsbeschikking
– Voorbereiding onteigeningsbeschikking
– Toezending ontwerponteigeningsbeschikking
– Terinzagelegging en bekendmaking onteigeningsbeschikking
– Inwerkingtreding onteigeningsbeschikking

Milieueffectrapportage
– Reikwijdte en bevoegd gezag plan-mer
– Uitzondering plan-mer-plicht
– Plan-mer-plichtige plannen of programma’s
– Gebruik andere plan-MER’en
– Raadpleging reikwijdte en detailniveau
– Voorbereidingsprocedure plan of programma met milieueffectrapport
– Plan of programma grondslag in het plan-MER
– Inhoud plan-MER
– Aanwijzen mer-(beoordelings)plichtige projecten en besluiten
– Ontheffing MER of mer-beoordeling
– Mededeling voornemen project
– Raadpleging reikwijdte en detailniveau
– Eén MER
– Aanhouden, buiten behandeling laten of afwijzen aanvraag project met MER
– Voorbereidingsprocedure mer-plichtig besluit
– Project grondslag in het MER
– Inhoud project-MER
– Milieugevolgen van het besluit
– Passende beoordeling

Omgevingsvergunning
– Indienen aanvraag omgevingsvergunning
– Ontvangst aanvraag omgevingsvergunning
– Aanvraagvereisten omgevingsvergunning
– Kennisgeving aanvraag omgevingsvergunning
– Begin beslistermijn aanvraag omgevingsvergunning
– Toepassingsbereik reguliere voorbereidingsprocedure
– Beslistermijn en kennisgeving aanvraag omgevingsvergunning
– Kennisgeving aanvraag omgevingsvergunning
– Aanvraag omgevingsvergunning: toepassing afdeling 3.4 Awb
– Aanvullende bepalingen voorbereiding aanvraag omgevingsvergunning
– Uitzonderingen voorbereiding aanvraag omgevingsvergunning

Projectprocedure
– Voorbereiding voorkeursbeslissing projectbesluit
– Projectbesluit: toepassing Awb
– Afwijzing aanvraag om projectbesluit vast te stellen

Beslistermijn, bekendmaking, inwerkingtreding en beroep
– Bekendmaking omgevingsplan, omgevingsvisie en programma
– Inwerkingtreding omgevingsplan en projectbesluit
– Inwerkingtreding omgevingsvergunning
– Aanvullende inwerkingtredingsbepaling vanwege doelmatige uitvoering en handhaving
– Ondergeschikte wijzigingen aangevochten besluit
– Reikwijdte beroep na toepassing artikel 16.7 lid 1 onder b Ow (coördinatieregeling Awb)
– Beroepsgronden bij projectbesluit of uitvoeringsbesluit daarvan
– Beroep voorkeursrecht

Kennisgeving overeenkomst kostenverhaal
– Kennisgeving overeenkomst kostenverhaal

11. Handhaving en uitvoering
Bestuurlijke boete
– Bestuurlijke boete bij overtreding regels over bouwen, slopen, gebruik en in stand houden van bouwwerken
– Bestuurlijke boete overtreding erfgoedregels
– Bestuurlijke boete overtreding regels handel dieren, planten, hout of producten daarvan

12. Overgangsrecht
– Tijdelijk deel omgevingsplan
– Omgevingsplanregels van rijkswege
– Bekendmaking omgevingsplan als bedoeld in artikel 2.4 Ow
– Regels verordeningen in omgevingsplan
– Wettelijke verplichtingen omgevingsplan
– Vervanging tijdelijk deel omgevingsplan
– Beroep monument of beschermd stads- of dorpsgezicht
– Omgevingsvergunning gemeentelijke verordening
– Aanwijzing onderdelen voor verwezenlijking in de naaste toekomst
– Binnenplanse bevoegdheid om af te wijken
– Binnenplanse bevoegdheid tot het stellen van nadere eisen
– Uitsluiting gebruik afwijkingsbevoegdheid bestemmingsplan
– Geen schadeveroorzakende besluit
– Regels verordeningen in waterschapsverordening
– Overgangsfase projectbesluit
– Einde overgangsfase